Ο ρόλος της Διαμεσολάβησης στην κλινική πρακτική: η Περίπτωση των Μεταμοσχεύσεων
Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο 17ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μεταμοσχεύσεων που διοργανώθηκε από την Ελληνική Εταιρία Μεταμοσχεύσεων στην Αθήνα, το 2013.
Οι μεταμοσχεύσεις δε θεωρούνται μια καθαρή ιατρική πράξη αφού εμπλέκουν οικονομικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές και βιοηθικές παραμέτρους. Διαφαίνεται ότι αν θέλουν να πετύχουν το στόχο τους θα πρέπει να επιδιώξουν τη δημιουργία ενός καλύτερου επικοινωνιακού πλαισίου μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
“Στο κέντρο της κάθε μας ενέργειας πρέπει να βρίσκεται ο άνθρωπος”
“ Όταν μπήκα στο χειρουργείο για να δώσω τον ένα από τους δύο νεφρούς μου στον αδερφό μου δεν δείλιασα. Είχα μία κόρη και έναν σύζυγο που με περίμεναν μεν στην Ιταλία, αλλά και ο αδερφός μου είχε στην Πορτογαλία τρία παιδιά που ανέμεναν το θαύμα για τον πατέρα τους. Σήμερα έχω μία υπέροχη ουλή στο σώμα μου. Ο αδερφός μου ζει και εργάζεται εντελώς φυσιολογικά. Κι αν με ρωτήσετε, δεν θεωρώ τον εαυτό μου ήρωα. Χαίρομαι απλά που ένα μέρος του σώματός μου ζει μέσα σε αυτόν… ”
Σκοπός
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρουσιάσει, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια, τους επικοινωνιακούς, βιοηθικούς και νομοθετικούς προβληματισμούς που εγείρονται ώστε αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα μια δραματική κατάσταση να υφίσταται.
Πρόταση
Ο κ. Luc Colenbie, συντονιστής μεταμοσχεύσεων στο Βέλγιο επισημαίνει ότι “o τρόπος και η στιγμή που ο γιατρός-συντονιστής θα προσεγγίσει την οικογένεια αποτελούν παράγοντα-κλειδί για το αν τελικά θα δεχθούν ή όχι να προχωρήσουν σε δωρεά”.
Αυτό που προτείνεται σε αυτήν την εργασία είναι ένα νέο σύστημα επικοινωνίας μεταξύ γιατρών, ασθενών, συγγενών και νοσοκομείων: η βιοηθική διαμεσολάβηση.
Η έννοια της διαμεσολάβησης έρχεται να καλύψει ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που προκύπτουν από την ανάγκη κοινοποίησης της πληροφορίας, ειδικά σε ό,τι αφορά τις μεταμοσχεύσεις μέσα στον ιατρικό χώρο. Στο συγκεκριμένο χώρο τίθεται πρωτίστως ως ζήτημα που αφορά τη σχέση επικοινωνίας μεταξύ του ιατρού και του ασθενούς ή των συγγενικών του προσώπων.
Στις ΗΠΑ και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα, υπάρχει εδώ και χρόνια μια συζήτηση για το σημαντικό ρόλο του διαμεσολαβητή τόσο στην μεγαλύτερη ασφάλεια των ασθενών, στην ποιότητα της περίθαλψης αλλά και στην επικοινωνία μεταξύ γιατρών, ασθενών και συγγενών τους. Για παράδειγμα, η ανάγκη ενός διαμεσολαβητή διαφαίνεται άμεσα στην κοινοποίηση δυσάρεστων νέων ή στην διαδικασία λήψης μιας δύσκολης και τελεσίδικης απόφασης, δηλαδή σε επικοινωνιακά πλαίσια όπου εγείρονται ζητήματα προσέγγισης, χειρισμού αλλά και διευκρίνισης, μεταξύ άλλων πολλών.
Κυριότερο από όλα, η διαμεσολάβηση επιτρέπει στους ασθενείς και τους συγγενείς τους να κατανοήσουν καλύτερα τις περίπλοκες διαδικασίες και την συχνά αβέβαιη έκβαση μιας ιατρικής διαδικασίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο διαμεσολαβητής, πέρα από τον διαμεσολαβητή-εκτιμητή (evaluative mediator) ο οποίος εστιάζει σε ζητήματα οικονομικής φύσεως, δεν κατέχει μόνο δεξιότητες που του επιτρέπουν να χειριστεί συζητήσεις με έντονη συναισθηματική φόρτιση. Αποτελεί επίσης και σημείο συνάντησης γιατρών, ασθενών ή/και συγγενών τους, δηλαδή ανθρώπων οι οποίο προσέρχονται σε μια τέτοια συνάντηση με διαφορετικές γνώσεις, προτεραιότητες, δεξιότητες. Εδώ θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη και ένα αφετηριακό σημείο: ότι εκ των πραγμάτων και εξ’ ορισμού, ο ασθενής (αλλά και οι κοντινοί του άνθρωποι) από τη πρώτη στιγμή προσέρχεται σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο ως σωματικά, αλλά και ψυχικά ευάλωτος.
| Μεταμοσχεύσεις | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πτωματικές νεφρού | 74 | 107 | 134 | 116 | 167 | 144 | 101 | 186 | 119 | 76 |
| Συγγενικές νεφρού | 89 | 84 | 79 | 76 | 69 | 63 | 69 | 51 | 33 | 27 |
| Πτωματικές ήπατος | 18 | 21 | 24 | 29 | 34 | 27 | 32 | 58 | 33 | 25 |
| Πτωματικές καρδιάς | 5 | 9 | 5 | 6 | 9 | 7 | 5 | 16 | 8 | 5 |
| Πτωματικές παγκρέατος – νεφρού | – | – | – | – | – | – | – | 2 | 3 | – |
| Πτωματικές ήπατος – νεφρού | – | – | – | – | – | – | – | 1 | – | – |
| Πτωματικές πνευμόνων | – | – | – | – | – | 1 | 2 | 3 | 3 | 2 |
| Σύνολο | 186 | 221 | 242 | 227 | 280 | 242 | 209 | 317 | 199 | 135 |
Το 2012, η αναλογία ήταν 7 μεταμοσχεύσεις σε ένα εκατομμύριο πληθυσμού. Το 2013, μέχρι το Μάρτιο, είχαμε μόλις 7 δότες οργάνων.
Βιβλιογραφία
- Baines, L.S. και Rahul M. Jindal, R.M., 2003, The Struggle for Life: A Psychological Perspective of Kidney Disease and Transplantation, Greenwood Publishing Group.
- Dubler, N και Liebman, C., 2011, Bioethics Mediation. A Guide to Shaping Shared Solutions, Vanderbilt University Press.
- Δραγώνα-Μονάχου, Μ. “Βιοηθική και Φιλοσοφία” στο Τσινόρεμα και Λούης, 2013.
- Hyman, C, 2011, “Mediation and Medical Malpractice: Why Plaintiffs, Hospitals and Physicians Should Be at the Table”, Dispute Resolution Journal, Τομ. 66, Αρ. 3.
- Jonsen, A. 1998, The Birth of Bioethics, Oxford University Press.
- Kachalia, A. et al., 2010, “Liability Claims and Costs Before and After Implementation of a. Medical Error Disclosure Program”, Annals of Internal Medicine, 153 (4).
- Κεσελέπογλου, Α., 2011, “Θεολογική αποτίμηση και ποιμαντική προσέγγιση στις προκλήσεις της Βιοηθικής”, Πνευματική Διακονία, τεύχος 10, έτος 4.
- McDonald TB et al., 2009, “Responding to patient safety incidents: the seven pillars”, BMJ Quality & Safety.
- Μπολέτης, Ι, 2013, “Μεταμόσχευση οργάνων: Θέματα βιοηθικής και δικαίου”, στο Τσινόρεμα και Λούης 2013.
- Τσινόρεμα, Β και Λούης, Κ., (επιμ.) 2013, Θέματα Βιοηθικής, Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.